Postępowanie europejskie w sprawach drobnych roszczeń zostało uregulowane w Rozporządzeniu (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń, na gruncie prawa polskiego uzupełnieniem tej regulacji są art. 50521–50527 Kodeksu postępowania cywilnego.
Cel i zakres zastosowania rozporządzenia
Celem tego postępowania, wskazanym w art. 1 rozporządzenia, jest uproszczenie i przyspieszenie przebiegu postępowania spornego dotyczącego drobnych roszczeń w sprawach transgranicznych. Jako fakultatywne postępowanie stanowiące alternatywę dla istniejących postępowań przewidzianych w prawie państw członkowskich, ma także obniżyć koszty.
Art. 2 rozporządzenia wyczerpująco wskazuje do jakich spraw rozporządzenie nie ma zastosowania. Rozporządzenia nie stosuje się przede wszystkim do spraw podatkowych, celnych lub administracyjnych oraz dotyczących odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej. Wyłączone z jego zastosowania są tez inne sprawy, m.in. dotyczące stanu cywilnego, obowiązków alimentacyjnych, dziedziczenia, upadłości, ubezpieczeń społecznych, prawa pracy.
Jeżeli wytoczone powództwo nie dotyczy spraw objętych zakresem zastosowania rozporządzenia, sąd informuje o tym powoda, a jeżeli ten nie cofnie pozwu, sąd przeprowadzi postępowanie zgodnie z odpowiednimi przepisami proceduralnymi państwa członkowskiego, w którym prowadzone jest postępowanie.
Wartość przedmiotu sporu i jego znaczenie
Postępowanie w sprawach drobnych roszczeń dotyczy zarówno roszczeń pieniężnych, jak i niepieniężnych. Ma zastosowanie w cywilnych i handlowych sprawach transgranicznych, których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 5 000 EUR, jest to odpowiednik tego co rozumie się pod pojęciem drobne sprawy. W celu ułatwienia obliczania wartości przedmiotu sporu uwzględnia się żadnych odsetek od kwoty głównej, wydatków i nakładów.
Pojęcie sprawy transgranicznej w świetle rozporządzenia
Sprawa transgraniczna to taka, w której przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpatrującego sprawę. Nawet jeżeli w toku postępowania sprawa utraci charakter transgraniczny, będzie mogła być nadal rozpoznawana w europejskim postępowaniu w sprawie roszczeń drobnych, ponieważ odpowiednim momentem dla rozstrzygnięcia, czy sprawa ma charakter transgraniczny jest data wpłynięcia formularza pozwu do właściwego sądu.
Postępowanie pisemne
Szybkość i uproszczenie postępowania w sprawach drobnych roszczeń ma zapewnić zasada, iż odbywa się ono na piśmie. Środki dowodowe w postępowaniu stanowią dokumenty, pisemne zeznania świadków i pisemne opinie biegłych oraz pisemne oświadczenia stron. Rozprawę wyznacza i przeprowadza sąd tylko wtedy, jeżeli uzna, że wydanie orzeczenia nie jest możliwe na podstawie pisemnych dowodów lub jeżeli wnosi o to jedna ze stron. Wniosek może zostać oddalony co nie podlega zaskarżeniu.
Jeżeli informacje przedstawione przez powoda nie są dostatecznie jasne bądź formularz pozwu został niewłaściwie wypełniony, o ile powództwo nie jest oczywiście bezzasadne lub niedopuszczalne, sąd wykorzystując formularz B wezwie powoda do jego uzupełnienia lub poprawy, wyznaczając mu na to termin, a w wyjątkowych sytuacjach ten termin przedłuży.
Postępowanie „formularzowe”
Postępowanie w sprawach drobnych roszczeń wszczyna się, pod rygorem zwrotu, na formularzu A według załącznika I rozporządzenia. Pozew można złożyć w sądzie lub trybunale zgodnie z jego właściwością, za pośrednictwem poczty oraz, o ile przewiduje to ustawodawstwo krajowe, drogą elektroniczną. W Polsce elektronicznie złożyć pozew można za pośrednictwem portalu gov.pl.
Formularze znajdują się we wszystkich sądach i trybunałach, w których istnieje możliwość wszczęcia europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń oraz na europejskim portalu e-Sprawiedliwość. Dostępne są cztery standardowe formularze, których stosowanie przewiduje rozporządzenie:
- Formularz A – Formularz pozwu
- Formularz B – Wezwanie sądu lub trybunału do uzupełnienia lub skorygowania formularza pozwu
- Formularz C – Formularz odpowiedzi
- Formularz D – Zaświadczenie dotyczące orzeczenia wydanego w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń lub ugody sądowej
Państwa członkowskie mają obowiązek udzielania nieodpłatnej pomocy przy uzupełnianiu formularzy oraz wskazania właściwego sądu. W Polsce taką pomoc oraz niezbędne informację można uzyskać w biurze obsługi interesantów w sądach rejonowych i okręgowych.
Koszty
W poszczególnych państwach członkowskich UE opłaty za złożenie wniosku są różne. Na portalu e-Sprawiedliwość wskazane są wysokości opłat oraz sposoby zapłaty dla wszystkich państw członkowskich UE. Poza opłatami należy pokryć również wszystkie poniesione wydatki związane np. z doręczeniem pism. Koszty postępowania ponosi strona przegrywająca.
Język
Wszystkie dokumenty, w tym pozew, odpowiedź na pozew, powództwo wzajemne, odpowiedź na powództwo wzajemne oraz wszelkie opisy istotnych dokumentów uzupełniających muszą być złożone w języku lub jednym z języków sądu. Jeżeli dokument zostanie złożony w nieodpowiednim języku, a jego tłumaczenie jest niezbędne do wydania orzeczenia, sąd zażąda przetłumaczenia dokumentu. Należy pamiętać, że do kosztów postępowania mogą być także zaliczone wydatki związane z obowiązkowym tłumaczeniem dokumentów.
Co po złożeniu pozwu?
Sąd w terminie 14 dni od otrzymania pozwu doręcza pozwanemu odpis wraz z załącznikami oraz formularz odpowiedzi (formularz C). Pozwany ma 30 dni na udzielenie odpowiedzi, a jeśli tego nie zrobi lub przekroczy termin, sąd orzeknie w sprawie na podstawie twierdzeń powoda.
W terminie 30 dni od otrzymania pozwu bądź odpowiedzi na pozew sąd może zwrócić się do stron o przekazanie szczegółowych informacji, przeprowadzić postępowanie dowodowe albo, jeśli uzna to za konieczne bądź strony złożą odpowiedni wniosek, może przeprowadzić rozprawę. Rozprawa może być przeprowadzona za pośrednictwem wideokonferencji lub telekonferencji (jeżeli sąd dysponuje odpowiednim wyposażeniem).
Pozwany w odpowiedzi na pozew może wskazać, że wartość roszczenia niepieniężnego przekracza 5 000 EUR. Sąd w takim przypadku ma 30 dni, od wysłania odpowiedzi powodowi, na rozstrzygnięcie czy postępowanie powinno być prowadzone według przepisów o europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń.
Powództwo wzajemne
Pozwany w odpowiedzi na pozew może załączyć uzupełniony formularz A i wskazać w nim, że wytacza powództwo wzajemne. Jeżeli wartość roszczenia z pozwu wzajemnego przekracza 5000 EUR postępowanie w sprawie głównej i z powództwa wzajemnego, będzie prowadzone zgodnie z odpowiednimi przepisami proceduralnymi mającymi zastosowanie w państwie członkowskim, w którym prowadzone jest postępowanie.
Uznawanie i wykonywanie orzeczeń w innych państwach członkowskich
Orzeczenie wydane w państwie członkowskim w ramach europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń jest uznawane i wykonywane w innym państwie członkowskim bez potrzeby stwierdzania wykonalności oraz bez możliwości sprzeciwienia się co do jego uznania. Podstawę stanowi zaświadczenie, które wydaje sąd i odpis orzeczenia.
Odmowa wykonania orzeczenia i ponowne zbadanie sprawy
Odmowa wykonania orzeczenia w innym państwie członkowskim może mieć miejsce tylko kiedy orzeczenie jest sprzeczne z wcześniejszym orzeczeniem wydanym w innym państwie członkowskim dotyczącym tego samego roszczenia, między tymi samymi stronami i spełnia ono warunki niezbędne do jego uznania w państwie wykonania, zaś niemożność pogodzenia tych dwóch tytułów nie była i nie mogła być podniesiona w postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń.
Orzeczenie wydane w ramach europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń nie może zostać ponownie zbadane pod względem merytorycznym w państwie członkowskim wykonania.