W związku z napływem obywateli Ukrainy do Polski wielu rodziców – głównie matek – wychowuje tu dzieci samodzielnie. Często drugi rodzic, pozostający za granicą lub nieuczestniczący w wychowaniu, nie łoży na utrzymanie dziecka. W takiej sytuacji możliwe jest dochodzenie alimentów przed polskim sądem – nawet jeśli dziecko jest obywatelem Ukrainy.
Dochodzenie alimentów w aspekcie międzynarodowym jest uregulowane przez kilka aktów prawnych, przy czym nieco inaczej sytuacja kształtuje się w obszarze Unii Europejskiej, a inaczej gdy dotyczy państwa trzeciego, w tym wypadku Ukrainy. Nie ma jednak wątpliwości, że możliwe jest dochodzenie przed polskim sądem alimentów na rzecz dzieci będących obywatelami Ukrainy jeśli przebywają one na terytorium Polski, i to również wtedy gdy osoba zobowiązana przebywa na terytorium Ukrainy. Polską jurysdykcję przewiduje rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z 18 grudnia 2008 dotyczące zobowiązań alimentacyjnych gdzie wskazano, że jurysdykcję posiada sąd miejsca zwykłego pobytu osoby zobowiązanej do płacenia alimentów lub osoby wnioskującej o takie świadczenie. Również łącząca Polskę z Ukrainą umowa o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych sporządzona w Kijowie dnia 24 maja 1993 r. zawiera postanowienie o możliwości prowadzenia postępowania w państwie, w którym dziecko ma miejsce zamieszkania. Więcej wątpliwości może powstać na gruncie tego jakie prawo materialne powinno być wówczas stosowane – polskie czy ukraińskie. Wskazana wyżej umowa przewiduje bowiem prawo tej strony, której obywatelem jest dziecko czyli byłoby to prawo ukraińskie. Tym niemniej Ukraina jak i Polska są stroną protokołu haskiego z 23 listopada 2007 roku o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych. Ma on zastosowanie do państw członkowskich UE (poza Danią), a od 1 grudnia 2022 roku wszedł też w życie wobec Ukrainy. Zgodnie z tym protokołem ogólna zasada właściwości prawa przewiduje, że zobowiązania alimentacyjne podlegają prawu państwa, w którym wierzyciel ma miejsce zwykłego pobytu. Oznacza to, ze jeśli dziecko ukraińskie przebywa na terenie Polski, to polski sąd może orzekać o alimentach według polskiego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Wydaje się, że w tę stronę poszła również praktyka orzecznicza polskich sądów, które stosują polskie prawo materialne orzekając o alimentach na rzecz dzieci z Ukrainy, mieszkających w Polsce. Oczywiście aby taki wyrok następnie realizować (egzekwować) na terytorium Ukrainy konieczne będzie jego uznanie w Ukrainie, co również przewiduje ww. umowa między Polską a Ukrainą. Dla celów uznania i wykonania wyroku dotyczącego alimentów możliwe jest jednak również, i w zasadzie pożądane, wykorzystanie instrumentów przewidzianych przez Konwencję Haską o międzynarodowym dochodzeniu alimentów na rzecz dzieci i innych członków rodziny z 23 listopada 2007 roku. Zarówno Polska jak i Ukraina są stronami tej Konwencji, a jej postanowienia umożliwiają realizację w Ukrainie wyroku wydanego w Polsce za pośrednictwem polskich sądów i organów centralnych, bez konieczności osobistego działania przed sądami i organami w Ukrainie. Jest to istotne ułatwienie dla przebywającego w Polsce dziecka i jego przedstawiciela ustawowego w szczególności, że w Ukrainie toczą się działania wojenne.
Podobnie istnieje możliwość dochodzenia w Polsce zmiany wysokości alimentów na rzecz ukraińskiego dziecka, przebywającego w Polsce, w tym jednak zakresie procedura wydaje się nieco bardziej skomplikowana jeśli pierwotny wyrok wydał sąd w Ukrainie. Powstaje bowiem wtedy pytanie czy konieczne jest uprzednie uznanie takiego wyroku w Polsce. Zmiana alimentów może nastąpić jednak również w trybie przewidzianym ww. Konwencją Haską – jednym z wniosków jakie można w trybie tej Konwencji jest wniosek wierzyciela o zmianę orzeczenia, który przekazywany jest przy pomocy organów centralnych do sądu w Ukrainie i również eliminuje konieczność osobistego działania w Ukrainie. Wydaje się jednak, że póki co oba tryby zmian wysokości alimentów nie są powszechnie stosowane, a spraw dotyczących zmian alimentów jest bardzo niewiele.
Jeśli potrzebujesz wsparcia w złożeniu pozwu o alimenty lub zmianę wysokości świadczenia – skontaktuj się z naszą kancelarią.