Definicja konsumenta i przedsiębiorcy
Każdy z nas jest konsumentem w życiu codziennym, bowiem dokonuje licznych transakcji niezwiązanych z jakąkolwiek swoją działalnością gospodarczą czy zawodową. Definicję konsumenta i przedsiębiorcy odnajdziemy w Kodeksie Cywilnym (k.c.). Zgodnie za art. 23 tej ustawy, konsumentem jest osoba fizyczna, a więc każdy z nas, dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks Cywilny Dz.U z 2019 poz. 1145 z późn. zm). Oznacza to, że konsumentem będziemy tylko wtedy kiedy dokonujemy zakupu na swoje własne prywatne potrzeby. Natomiast przedsiębiorcą stosownie do art. 43 k.c. jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33 1 § 1 k.c., prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Upadłość – zasady ogólne
Niemal każdego dnia zawieramy umowy które powodują, że stajemy się z jakiegoś tytułu dłużnikami – musimy zapłacić za określone produkty, zużyte media, czy zaciągnięty kredyt.
Zdarza się jednak tak, że z powodu niefortunnych kolei losu lub problemów życiowych nie jesteśmy w stanie spłacać dalej swoich zobowiązań, a zaciągając kolejne pożyczki czy kredyty, powiększamy swój dług wobec wierzycieli.
Co wtedy zrobić?
Jednym z dostępnych, także konsumentom, rozwiązań takiej sytuacji jest ogłoszenie upadłości. Postępowanie upadłościowe można przeprowadzić obecnie zarówno w stosunku do osoby fizycznej (i jest to właśnie upadłość konsumencka), jak i w stosunku do osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osoby prawnej, a także osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą czy zawodową, czyli w stosunku do przedsiębiorcy.
Upadłość to najprościej mówiąc stan niewypłacalność lub bankructwo. O tym czy jesteśmy niewypłacalni decyduje szereg czynników i każdą sytuację należy oceniać indywidualnie. Niewypłacalność w sensie prawnym oznacza niezdolność do regulowania swoich bieżących zobowiązań (por. art. 10 i 11 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku prawo upadłościowe (Dz.U z 2019 poz. 498 z późn. zm.)
Upadłość konsumencka – jak ją ogłosić?
Upadłość konsumencka może zostać ogłoszona po przeprowadzeniu postępowania sądowego. Głównym celem ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest oddłużenie osoby niewypłacalnej. Oddłużenie oznacza, że sąd umorzy dłużnikowi część lub nawet całość zobowiązań, których nie jest w stanie spłacić. Trzeba pamiętać jednak o tym, że upadłość można ogłosić co do długów, które powstały przed jej ogłoszeniem.
Jeśli zdecydowaliśmy się na ogłoszenie upadłości, musimy złożyć do sądu stosowny wniosek. Właściwym sądem. w przypadku osoby fizycznej jest zazwyczaj sąd, w którego okręgu dłużnik zamieszkuje, ponieważ domniemywa się, że tym głównym ośrodkiem w którym dłużnik ma swoje interesy czy też miejsce swojej podstawowej działalności jest miejsce jego zwykłego pobytu (zob. art. 19 ust. 1C ustawy prawo upadłościowe).
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej podlega opłacie w wysokości 30 zł – opłatę można uiścić w kasie sądu wraz ze składnym z wnioskiem lub przez internet kupując na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości odpowiednie znaki opłaty sądowej Treść wniosku określona jest w art. 491 2 ust. 4 ustawy.
Sąd w toku postępowania upadłościowego zdecyduje, czy umorzyć długi w całości czy w części. Jeśli umorzenie dotyczy tylko części zobowiązań, oznacza to, że pozostałych wierzycieli i zadłużenie jakie dłużnik ma wobec nich będzie musiał spłacić. Sąd ustali bowiem plan spłat oraz nakazuje sprzedaż mienia konsumenta.
Nadchodzące zmiany w prawie upadłości konsumenckiej
Ustawą z dnia z 30 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 poz. 1802) dokonano znacznych zmian w zakresie upadłości konsumenckiej. Większość z nich wchodzi w życie 24 marca 2020 roku. Poniżej prezentujemy wykaz najważniejszych zmian:
- Dotychczas upadłość konsumencką można było ogłosić w stosunku do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej ani zawodowej. Po wejściu w życie zmian osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą będą traktowane tak jak konsumenci, a to oznacza, że także oni będą mogli skorzystać z możliwości łatwiejszego ogłoszenia upadłości i doprowadzenia tym samym do umorzenia swoich zobowiązań.
- Dotychczas sąd badał przyczyny niewypłacalności dłużnika na etapie rozpatrywania wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa sąd oddalał jego wniosek i nie ogłaszał upadłości. Od 24 marca 2020 roku sąd nie będzie tej okoliczności badał na tym etapie rozpoznania wniosku. Zmiana prowadzi do uproszczenia postępowania bowiem wystarczającą przesłanką ogłoszenia upadłość będzie niewypłacalność dłużnika. Badanie czy miała miejsce umyślność, czy też rażące niedbalstwo powodujące taką niewypłacalność ma mieć miejsce na etapie ustalania planu spłaty zadłużenia, a więc podejmowania decyzji o zakresie oddłużenia wnioskodawcy. Sąd będzie mógł odmówić oddłużenia osobom, które trwoniły majątek, narażającym tym samym swoich wierzycieli na pokrzywdzenie. Jeśli stwierdzi jeszcze inne uchybienia dłużnika będzie mógł wydłużyć plan spłaty od 3 do 7 lat.
- Nowe przepisy powodują zmianę w zakresie zgłoszeń wierzytelności. Obecnie wierzyciele zgłaszają swoje wierzytelności wobec dłużnika do sądu, który bada przesłanki formalne ogłoszenia upadłości, a następnie kieruje takie zgłoszenie – po zmianie bezpośrednio – do syndyka celem sporządzenia przez niego odpowiedniej listy wierzytelności, w konsekwencji znacząco uproszczona zostanie dotychczasowa procedura.
- Swoistym novum chroniącym prawa upadłego będzie możliwość skorzystania ze skargi na czynności syndyka – zarówno jego działania, jak i zaniechania. Skargę będzie można wnieść do sądu upadłościowego, który rozpatruję sprawę. Uprawnionymi do złożenia skargi są upadły, wierzyciel, a także osoba trzecia, której prawo zostało naruszone lub zagrożone naruszeniem. Skargę należy wnieść w terminie 7 dni od dokonania (zaniechania) czynności przez syndyka, bezpośrednio do niego. Syndyk ma obowiązek sporządzenia uzasadnienia co do dokonania (zaniechania) czynności (jeśli nie zostało ono sporządzone wcześniej) i przekazuje skargę do sądu. Może jednak skargę uwzględnić w całości, wówczas nie musi jej przekazywać sądowi do rozpoznania, jednak ma obowiązek poinformować o tym wnoszącego skargę. (por. art. 491 12a. Ustawy nowelizującej).
- Od 24 marca 2020 roku nie będzie już obowiązywał przepis chroniący upadłych przed bezdomnością. Dotychczas w art. 491 13 przewidywano, że z kwoty uzyskanej ze sprzedaży domu jednorodzinnego czy mieszkania, w którym mieszkał upadły należy wydzielić część odpowiadającą przeciętnemu czynszowi mieszkalnemu i kwotę tę przekazywano upadłemu konsumentowi, aby mógł znaleźć sobie nowe lokum. Przepis ten został ustawą nowelizującą uchylony.
- Ostatnią najważniejszą zmianą jest to, że sąd może umorzyć postępowanie w sprawie ogłoszenia upadłości konsumenckiej warunkowo. Uczyni to jeśli niewypłacalność dłużnika nie jest trwała. W takim wypadku sąd nie sporządza planu spłaty zadłużenia, jednak wierzyciel zachowuje prawo do wystąpienia do sądu (w okresie 5 lat od uprawomocnienia się postanowienia o takim „warunkowym” umorzeniu postępowania) z wnioskiem o ustalenie planu spłaty. Sąd ponownie dokona analizy zdolności dłużnika do spłaty zobowiązań, a gdy uzna, że upadły jest już wypłacalny uchyli postanowienie wskazane wyżej i ustali plan spłaty.