W dniu 31 marca 2020 roku weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw czyli tzw. tarcza antykryzysowa. Jej celem i założeniem jest pomoc przedsiębiorcom i pracownikom w ocaleniu firm i miejsc pracy w dobie pandemii koronawirusa. Ustawa przewiduje szereg rozwiązań mających zapobiec zwolnieniom pracowników i upadkom całych firm. Czy instrumenty te okażą się skuteczne i wystarczające będzie można zweryfikować za jakiś czas. Dziś nie sposób jednak oprzeć się wrażeniu, że z pozoru spora liczba różnego rodzaju wsparcia w praktyce może być trudna do rzeczywistego wykorzystania zważywszy na szereg warunków do spełnienia, co do których już pojawiło się szereg wątpliwości interpretacyjnych. Duży formalizm przewidzianych w ustawie instrumentów pomocowych połączony z niedoskonałością legislacyjną przepisów może skutecznie zniechęcić przedsiębiorców do skorzystania z pomocy państwa.
Zgodnie jednak z tym co wcześniej pisaliśmy postaramy się po kolei w tym i kolejnych artykułach przybliżyć instrumenty jakie zaoferował ustawodawca celem zapobieżenia potężnemu kryzysowi gospodarczemu jaki grozi nam ze względu na epidemię koronawirusa.
Instrumentem, który wzbudził duże zainteresowanie ze strony przedsiębiorców jest niewątpliwie zwolnienie z ZUS czyli tzw. zwolnienie z opłacenia nieopłaconych składek na ubezpieczenie.
Komu przysługuje zwolnienie z opłacenia nieopłaconych składek?
Prawo do tego zwolnienia przysługuje tzw. mikrofirmom czyli płatnikom, którzy na dzień 29 lutego 2020 roku zgłosili do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych (wliczając to również samego płatnika). Dotyczy ono firm niezależnie od formy prowadzenia działalności (jednoosobowa działalność gospodarcza, spółki cywilne, spółki prawa handlowego), o ile tylko ilość ubezpieczonych nie przekroczyła 9 osób.
Prawo do zwolnienia przysługuje również tzw. samozatrudnionym czyli osobom prowadzącym działalność gospodarczą, o której mowa w art.8 ust.6 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, opłacającym składki wyłącznie za siebie.
Zwolnieniem z opłacania tych składek są objęci również duchowni.
Jakie warunki trzeba spełnić?
Aby skorzystać ze zwolnienia konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku. Zwolnienie nie dokonuje się zatem z mocy prawa, ale niezbędne jest podjęcie czynności przez płatnika.
Płatnik, który chce skorzystać z tego zwolnienia musi być zgłoszony jako płatnik składek przed dniem 1 lutego 2020 roku, przy czym w przypadku osób samozatrudnionych warunek ten dotyczy obowiązku prowadzenia działalności przed dniem 1 lutego 2020 roku. Oznacza to, że prawa do tego zwolnienia nie mają osoby, które rozpoczęły działalność dopiero od dnia 1 lutego 2020 roku.
Ponadto w przypadku samozatrudnionych (opłacających składki tylko za siebie) przychód z tej działalności w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek o zwolnienie nie może być wyższy niż 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2020r. Oznacza to, że w przypadku zgłoszenia wniosku o zwolnienie z opłacania składek za marzec 2020 roku, przychód z tego miesiąca nie może przekroczyć kwoty 15.681 zł.
Dodatkowych warunków nie przewidziano w odniesieniu do duchownych.
Za jaki okres zwolnienie?
Zgodnie z przepisami zwolnienie może dotyczyć miesiąca marca, kwietnia i maja 2020 roku.
W jakiej wysokości zwolnienie?
Ustawodawca przewidział pewne ograniczenie wysokości zwolnienia. Przepisy stanowią bowiem, że w przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, osoby z nią współpracującej i osoby duchownej zwolnieniu z obowiązku opłacania podlegają należności z tytułu składek ustalone od obowiązującej ją najniższej podstawy wymiaru tych składek. Powoduje to, że jeśli składki za te osoby były opłacane w wyższej wysokości, to zwolnienie będzie dotyczyło i tak tylko składek ustalonych od najniższej podstawy wymiaru. Regulacja ta ma zastosowanie odpowiednio także do osoby wykonującej pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia i osoby z nią współpracującej, dla której podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota.
Jak uzyskać zwolnienie?
Jak wyżej wskazano aby uzyskać zwolnienie konieczne jest złożenie przez płatnika odpowiedniego wniosku. Wniosek ten składa się do ZUS, nie później niż do dnia 30 czerwca 2020 roku. Na stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pojawił się już odpowiedni wzór wniosku do pobrania i wypełnienia.
Wniosek może być złożony w formie dokumentu papierowego albo elektronicznego opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
O czym należy pamiętać?
Należy pamiętać o tym, że powyższe zwolnienie nie zwalnia płatnika składek ze złożenia odpowiednich dokumentów rozliczeniowych na dotychczasowych zasadach (chyba że płatnik jest zwolniony z ich składania). Chodzi o deklaracje rozliczeniowe lub imienne raporty miesięczne za marzec, kwiecień i maj 2020 roku. Przepisy prawa w tej kwestii nie są wprawdzie do końca spójne albowiem w dalszej części wskazują, że warunkiem zwolnienia jest przesłanie tych dokumentów nie później niż do 30 czerwca 2020 roku, tym niemniej należy przyjąć, że dokumenty te składamy normalnie na dotychczasowych zasadach aby nie ryzykować utraty zwolnienia.
Istotnym jest też, że omawiany tu instrument to zwolnienie z obowiązku „opłacenia nieopłaconych składek”. Należy zatem przyjąć, że jeśli spełnione są warunki do zwolnienia z opłacania składek na ZUS, to składek tych się nie uiszcza, tylko składa wniosek o zwolnienie aby wskutek tego wniosku ZUS mógł zwolnić z opłacenia składek nieopłaconych. Wydaje się bowiem, że jeśli przedsiębiorca mimo spełnienia warunków do zwolnienia opłaci składki za wskazany w ustawie okres, to ZUS nie będzie tych składek zwracał.
Trzeba również mieć na względzie, że ZUS będzie weryfikował prawdziwość oświadczenia o przychodzie z Szefem Krajowej Administracji Skarbowej. Jeśli zostanie stwierdzone, że występują w tym zakresie rozbieżności i są one wynikiem wprowadzenia w błąd Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, płatnik składek zobowiązany zostanie do opłacenia należności z tytułu składek za marzec, kwiecień i maj 2020r., wraz z odsetkami za zwłokę, w terminie 30 dni od otrzymania decyzji o obowiązku opłacenia tych składek wraz z odsetkami za zwłokę. W przypadku ich nieopłacenia w terminie podlegać będą przymusowemu dochodzeniu na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998r. O systemie ubezpieczeń społecznych.
Informacja o zwolnieniu lub odmowa zwolnienia
Zakład Ubezpieczeń Społecznych informuje płatnika składek o zwolnieniu z obowiązku opłacania należności z tytułu składek, przy czym w przypadku płatnika, który utworzył profil informacyjny w systemie teleinformatycznym Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, informacja ta udostępniana jest wyłącznie na tym profilu.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zwalnia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia przesłania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięczny należnych za ostatni miesiąc wskazany we wniosku o zwolnienie z opłacania składek, a w przypadku gdy płatnik składek zwolniony jest z obowiązku ich składania – w terminie nie dłuższym niż 30 dni od terminu, w którym powinna być opłacona składka za ostatni miesiąc wskazany we wniosku o zwolnienie z opłacania składek.
Odmowa zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek następuje w drodze decyzji. Od decyzji o odmowie zwolnienia płatnikowi składek przysługuje prawo do wniesienia wniosku do Prezesa Zakładu o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Jak będą traktowane składki nieopłacone wskutek zwolnienia?
Nieopłacone składki są ewidencjonowane na kontach i traktowane jak składki wpłacone i opłacone, zachowane zostają też prawa do świadczeń w razie choroby i macierzyństwa oraz prawa do świadczeń z opieki zdrowotnej.