Ministerstwo Sprawiedliwości (MS) opublikowało w ostatnim czasie projekt nowelizacji kodeksu karnego, w którym przewidziano między innymi zaostrzenie kar za popełnienie niektórych przestępstw, a także nową karę bezwzględnego dożywocia (bez możliwości warunkowego przedterminowego zwolnienia). Propozycja zmian dotyczy także nowych typów czynów zabronionych. Ta znacząca nowelizacja prawa karnego jest uzasadniana przez MS potrzebą „odstraszenia” potencjalnych sprawców od popełniania przestępstw. Poniżej kilka informacji o propozycji MS.
Elastyczny wymiar kary – novum wygodne dla sądu
Obecnie obowiązujące przepisy karne przewidują obok kar wolnościowych kary pozbawienia wolności w wymiarze do 15 lat, 25 lat oraz karę dożywotniego pozbawienia wolności. Propozycja MS zakłada rezygnację z kary 25 lat pozbawienia wolności i zastąpienie jej systemem elastycznego wymiaru kary. W założeniu projektodawców nowy system wymierzenia kary pozbawienia wolności może pomóc sądom orzekać zgodnie z ich poczuciem sprawiedliwości, współmiernie do stopnia winy oskarżonego i społecznej szkodliwości czynu oraz mając na uwadze cele wychowawcze i zapobiegawcze jakie kara pozbawienia wolności powinna osiągnąć wobec skazanego. W aktualnym stanie prawnym sąd związany jest ustawą, przewidującą sztywny wymiar kary – 25 lat pozbawienia wolności, za określone przestępstwa. Jeśli sąd uznaje ją za zbyt surową w okolicznościach danej sprawy nie ma do wyboru żadnej innej sankcji, polegającej na orzeczeniu pozbawieniu wolności. Nie może bowiem wymierzyć oskarżonemu kary w wymiarze zawierającym się w granicach pomiędzy 15-25 lat. Propozycja wprowadzenia elastycznego wymiaru kary ma temu zapobiec.
Bezwzględne dożywocie
Propozycja zmian przepisów karnych dotyczy kary tzw. „bezwzględnego” dożywocia, co oznaczać ma brak możliwości przedterminowego warunkowego zwolnienia dla sprawców trwale niebezpiecznych dla społeczeństwa. Ten rodzaj kary będzie orzekany obligatoryjnie w razie ponownego skazania na dożywocie bądź gdy sprawca był już uprzednio skazany na karę 20 i więcej lat pozbawienia wolności. Zakaz warunkowego zwolnienia przewidziano także w przypadku skazania na dożywocie, gdy charakter i okoliczności czynu oraz właściwości osobiste sprawcy wskazują, że jego pozostawanie na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla społeczeństwa.
Projekt ustawy wydłuża również do 35 lat okres, po upływie którego skazani na karę „zwykłego” dożywotniego pozbawienia wolności mogą ubiegać się o przedterminowe warunkowe zwolnienie (obecnie to 25 lat).
Nowe typy czynów zabronionych
MS proponuje rozszerzenie kryminalizacji na czyny, które dotąd mimo ich społecznej szkodliwości, nie zostały stypizowane w ustawie karnej, są to między innymi:
- przygotowanie do zabójstwa,
- przyjęcie zlecenia zabójstwa,
- uchylanie się od naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem,
- kradzież zuchwała,
- kradzież, podrabianie, przerabianie tablic rejestracyjnych,
- nękanie w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności.
Do istotnych zmian należy propozycja penalizacji zachowania polegającego na dokonaniu transakcji płatniczej przy użyciu pieniądza elektronicznego bez zgody osoby uprawnionej do dysponowania tym pieniądzem, za które przewidziano karę pozbawienia wolności od roku do 10 lat. Obecnie kwalifikacja prawna takiego zachowania stanowiła dla sądów problem, a orzekając w takich sprawach sądy brały pod uwagę przepisy o kradzieży bądź kradzieży z włamaniem. Projektodawcy rozstrzygają dotychczasowe wątpliwości przewidując kwalifikację i zagrożenie karą za ten nowy typ czynu zabronionego, jak dla kradzieży z włamaniem.
Ciekawa zmiana dotyczy przestępstwa płatnej protekcji – według nowych przepisów karalne będzie powoływanie się na wpływy w przedsiębiorstwie państwowym, spółce handlowej z udziałem Skarbu Państwa, samorządu terytorialnego lub państwowej osoby prawnej. Tym samym, status osoby pełniącej funkcje publiczne zyska członek zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, prezes, dyrektor lub jego zastępca, prokurent, główny księgowy lub skarbnik piastujący swoje stanowiska w przedsiębiorstwie państwowym, spółce handlowej z udziałem Skarbu Państwa, samorządu terytorialnego lub państwowej osoby prawnej, spółdzielni oraz organizacji krajowej.
Poważne zmiany proponuje MS w odniesieniu do karalności czynów polegających na tzw. fałszowaniu faktur. Wysokość zagrożenia karą jest bowiem skorelowane z kwotą należności na fakturze (gdy przekroczy 10 milionów złotych, sprawca będzie podlegał karze od 5 do 25 lat pozbawienia wolności).
Wskazane wyżej kwestie są tylko częścią nowej regulacji. Nowelizacja kodeksu karnego, o ile wejdzie w życie w proponowanym przez MS kształcie, wprowadzi szereg istotnych zmian – zarówno w odniesieniu kryminalizacji określonych zachowań, jak i wymiaru kary. W tej chwili projekt jest jeszcze w toku procesu legislacyjnego, o ewentualnych dalszych propozycjach ustawodawcy, a także ostatecznym kształcie nowelizacji będziemy informować na naszej stronie.
Zachęcamy do lektury.