Cechą charakterystyczną spółki komandytowej jest występowanie w ramach niej dwóch rodzajów wspólników – odpowiadających za zobowiązania spółki bez ograniczenia oraz tych, których odpowiedzialność ograniczona jest do określonej dowolnie w umowie spółki wysokości.
Pierwszy rodzaj wspólników – komplementariusze, odpowiadają za zobowiązania spółki bez ograniczenia, solidarnie ze spółką i pozostałymi wspólnikami oraz subsydiarnie. Oznacza to, że w razie stwierdzenia bezskuteczności egzekucji z majątku spółki, wierzyciel może żądać zaspokojenia swoich roszczeń z majątku osobistego wspólnika, przy czym wierzyciel może zadecydować, od którego ze wspólników (także tylko niektórych z nich bądź wszystkich łącznie) żąda spełnienia świadczenia. Można zatem stwierdzić, że status komplementariusza jest obarczony pewnym ryzykiem finansowym i osobistym.
Odpowiedzialność komandytariuszy
Komandytariusze odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do określonej wysokości, którą określa się mianem sumy komandytowej. Kwota ta jest określona abstrakcyjnie w umowie spółki, a jej wysokość nie jest w żaden sposób wyznaczana przepisami prawa. Komandytariusz musi się jednak liczyć z tym, że wyjątkowo w pewnych sytuacjach jego odpowiedzialność za długi spółki będzie pozbawiona ograniczeń, a tym samym swoim zakresem odpowiadać będzie odpowiedzialności komplementariusza. Zgodnie bowiem z art. 104 § 4 kodeksu spółek handlowych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1577): „Nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.” Oznacza to, że w sytuacji gdy nazwa spółki komandytowej będzie zawierać w sobie nazwisko wspólnika, który ma status komandytariusza – jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki będzie nieograniczona, a tym samym ryzykować on będzie swoim majątkiem osobistym. Podobnie będzie kształtować się sytuacja osoby prawnej (komandytariusza), której firma umieszczona będzie w nazwie spółki komandytowej.
Z powyższą sytuacją spotkamy się najczęściej w trakcie funkcjonowania spółki, gdy dojdzie do zmiany statusu przez komplementariusza i stanie się on komandytariuszem (art. 115 kodeksu spółek handlowych. Przy rejestracji spółki jest to zasadniczo niemożliwe, bowiem sąd rejestrowy powinien odmówić zarejestrowania spółki, której firma zawiera w sobie nazwisko/nazwę komandytariusza.
Choć z założenia komandytariusz to bierny wspólnik spółki komandytowej, możliwe jest zaktywizowanie go poprzez udzielenie mu pełnomocnictwa do jej reprezentowania. Z uprawnieniem do działania w imieniu spółki związane są jednak pewne obowiązki, których zaniechanie wiąże się z ryzykiem finansowym dla komandytariusza. Zgodnie bowiem z treścią art. 118 § 2 kodeksu spółek handlowych jeżeli komandytariusz dokona w imieniu spółki czynności prawnej, nie ujawniając swojego pełnomocnictwa (w tym także przekraczając zakres pełnomocnictwa) odpowiada za skutki tej czynności wobec osób trzecich bez ograniczenia.
Komandytariusz, który uzyskał wspomniane pełnomocnictwo, obowiązany jest w sposób wyraźny lub dorozumiany przedstawić je osobie, z którą dokonuje pewnych czynności, a nadto działać w granicach tegoż pełnomocnictwa. W przeciwnym razie, jego odpowiedzialność za skutki tej czynności będzie nieograniczona. Podobnie stanie się, w razie podjęcia przez komandytariusza działań, mimo braku umocowania.
Odpowiedzialność w większym zakresie
Niezależnie od powyższych przykładów wyróżnić można szereg innych okoliczności warunkujących szczególną odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki:
- każdy kto działał w imieniu spółki od momentu zawarcia umowy spółki komandytowej do chwili jej wpisu do rejestru, odpowiada za powstałe wówczas zobowiązania solidarnie (art. 109 § 2 kodeksu spółek handlowych);
- podmiot przystępujący do funkcjonującej spółki w charakterze komandytariusza, odpowiada za jej zobowiązania istniejące w chwili wpisania go do rejestru (art. 114 kodeksu spółek handlowych);
- w przypadku gdy jeden ze wspólników występuje ze spółki, a w jego miejsce wstępuje inny, za zobowiązania występującego wspólnika i zobowiązania spółki odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz przystępujący do spółki (art. 10 § 3 kodeksu spółek handlowych);
- w razie przekształcenia innej spółki osobowej w komandytową (art. 584 kodeks spółek handlowych) – przy czym wówczas, gdy odpowiedzialność w spółce przekształconej była szersza od odpowiedzialności komandytariusza, wspólnicy tejże spółki odpowiadają za jej zobowiązania powstałe przed dniem przekształcenia na dotychczasowych zasadach przez okres 3 lat, licząc od dnia przekształcenia;
- w sytuacji zawarcia przez komandytariusza umowy spółki komandytowej z przedsiębiorcą prowadzącym przedsiębiorstwo we własnym imieniu i na własny rachunek, komandytariusz odpowiada za zobowiązania istniejące w chwili wpisu spółki do rejestru, powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa (art. 116 kodeksu spółek handlowych).