Pracodawca nie ma pełnej swobody w sposobie rozwiazywania umów o pracę zawartych z pracownikami, bowiem obowiązujące prawo (Kodeks pracy – Dz.U. z 1974 r. nr 24, poz. 141 ze zm.) reguluje zarówno obowiązki pracodawcy, jak i uprawnienia pracownika zwłaszcza przysługujące mu w przypadku, gdy rozwiązanie umowy następuje w sposób nieuzasadniony lub niezgodny z przepisami.
Otrzymałem wypowiedzenie umowy o pracę – czy mogę szukać nowej pracy w czasie trwającego wypowiedzenia?
Kodeks pracy przewiduje dla pracownika w okresie trwającego wypowiedzenia umowy o pracę (co najmniej czternastodniowego) zwolnienie na poszukiwanie nowej pracy i to z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Wymiar tego zwolnienia jest uzależniony od okresu wypowiedzenia i wynosi on:
- 2 dni robocze – w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia,
- 3 dni robocze – w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia (także w przypadku skrócenia okresu wypowiedzenia)
A jeśli wypowiedzenie umowy o pracę jest w opinii zwalnianego pracownika nieuzasadnione lub niezgodne z prawem?
Kwestia zasadności wypowiedzenia umowy o prace jest zawsze dyskusyjna, jednak prawodawca musi mieć prawdziwe (dające się udokumentować) powody, aby rozwiązać umowę z pracownikiem. Natomiast niezgodne z prawem będzie wręczenie wypowiedzenia pracownikowi:
- któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. Warunkiem jest, aby w dniu osiągnięcia przez pracownika wieku emerytalnego, łączny okres zatrudnienia wystarczył mu do nabycia praw do emerytury. Zakaz ten nie dotyczy pracownika, który uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;
- w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy. Trzeba jednak wziąć pod uwagę okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, gdyż po jego upływie zakaz ten nie będzie mieć zastosowania.
W takiej sytuacji pracownik może wnieść odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę do sądu pracy. W związku z odwołaniem, pracownik może żądać uznania wypowiedzenia za bezskuteczne. Jeżeli jednak umowa uległa już rozwiązaniu, może on żądać przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach albo odszkodowania.
Przywrócenie do pracy i co dalej?
Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Wynagrodzenie to wynosi nie więcej jednak niż za 2 miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące – nie więcej niż za 1 miesiąc.
Pracownikowi przysługuje także odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Czy pracownik ma jakieś możliwości działania w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia?
W przypadku rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, pracownikowi przysługuje roszczenie:
- o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo
- o odszkodowanie.
O przywróceniu do pracy lub odszkodowaniu orzeka sąd pracy, zatem należy tam skierować swoje powództwo, pamiętając o ustawowych terminach i właściwości sądu, do którego skierowany ma zostać pozew.
Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Wynagrodzenie to wnosi nie więcej jednak niż za 3 miesiące i nie mniej niż za 1 miesiąc.
Odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony – odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia.
Jeśli jednak rozwiązanie umowy o pracę dotyczy umowy zawartej na czas określony i następuje z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia – pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie, jeżeli:
- upłynął już termin, do którego umowa miała trwać,
- lub gdy przywrócenie do pracy byłoby niewskazane ze względu na krótki okres, jaki pozostał do upływu tego terminu.
Jeżeli pracodawca rozwiązał umowę o pracę w okresie wypowiedzenia z naruszeniem wyżej wspomnianych przepisów – pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia.
Podsumowując
Kodeks pracy gwarantuje pracownikowi różnego rodzaju uprawnienia wynikające z rozwiązania z nim umowy o pracę; pracownik może dochodzić swoich praw na drodze sądowej, kierując pozew przeciwko pracodawcy dopuszczającego się naruszenia prawa.
Zob. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 – Kodeks pracy (t.j. Dz.U.2023, poz. 1405) – art. 37, 39-41, 44- 471, 56-60.